farhad

با من بگو
وقتی که صدها
صد هزاران سال بگذشت ، آنگاه .
اما مگو هرگز
هرگز چه دور است ، آه
هرگز چه وحشتناک
هرگز چه بی‌رحم است

چه کار از من برآید شعرم ، ای شعر
جُز این کز من بزاید شعرم ای شعر
کی ام من یا چه در من با لب تو
جهان خود را سراید ،شعرم، ای شعر

آی تو
ابر کامکار
بر من ، این به راه باد مشتی از غبار
نم نم نوازشی ، اگر نه آبشار بخششی ، ببار
ورنه دیر می‌شود
دیر

اسماعیل خویی از شاعران و بنیانگذاران کانون نویسندگان ایران در سال ۱۳۱۷ در مشهد به دنیا آمد. شعرهای اسماعیل خویی، در زبان یک انقلابی ناراضی از بی‌عدالتی به شکل تعهد اجتماعی جاری می‌شود، و غزل‌های انتقادی خویی با اندیشه‌های فلسفی روزگاش در هم می‌آمیزد. او از چیزهای روزمره زبان تصویری بسیار ظریفی را بکار می‌گیرد که غیرمنتظره‌ترین استعاره‌ها را در خود جای داده‌است. اسماعیل خویی دوران مدرسه را در مشهد تحصیل و سپس به دانشگاه تهران رفت. با بروسیه‌ی تحصیلی دانشسرای عالی راهی لندن شده و از دانشگاه لندن درای دکترای فلسفه است.

با یک دلِ غمگین،

به جهان شادی نیست

تا یک دهِ ویران بود،

آبادی نیست

تا در همه‌ی جهان

یکی زندان هست

در هیچ کجای عالم،

آزادی نیست

((اسماعیل خویی))

با یک دلِ غمگین،

به جهان شادی نیست

تا یک دهِ ویران بود،

آبادی نیست

تا در همه‌ی جهان

یکی زندان هست

در هیچ کجای عالم،

آزادی نیست

((اسماعیل خویی))

شبی نَبوده که من یادِ روی او نکنم:

وَ با خیالِ رُخ اش باز گفت وگو نکنم.

چنان حضور می یابد به پیشِ من کانگار

نظر کنم به رُخ اش، یادِ روی او نکنم!

زنی که نیست دگر در جهان، دریغادرد!

چرا به نیستن اش هیچگاه خو نکنم؟

وَ خوگری ست همالِ فرامُشی: کاری

اگر چه سخت ولی ممکن، از چه رو نکنم؟

بلی، من این نکنم، بل که سخت کوشم تا

نظر بدآنچه کند زنده یادِ او نکنم!

ولی، به دیدنِ هر موی و روی خوش، نشود

که باز یاد از آن ویژه روی ومو نکنم!

زنی که نیست، دریغا! فرای دسترس است:

نمی توانم اش، امّا، که آرزو نکنم!

زنی که نیست من اش گم نکرده ام: زین روی،

نشسته ام همه رؤیا و جُست و جو نکنم.

گُهر به دست، از آن سر نمی توان بر کرد:

از این، چو موج، در این بحر سر فرو نکنم!

ولی فرامُشی آسیبِ بد پسایندی ست:

به آن که با سرِ خود کارِ یک عدو نکنم.

وَ گورگونه گُمایی شود درون بی یاد:

به سوی گُم شدن ام خود به است رو نکنم!

وَ آن یگانه ز من خواست تا جهان ام را،

که یادگارِ من از اوست، زیر و رو نکنم.

وَ گفت بودنِ خود را خیال بشناسم:

ولی خیالِ نبودن به هیچ رو نکنم!

-
((اسماعیل خویی))

آی تو
ابر کامکار
بر من ، این به راه باد مشتی از غبار
نم نم نوازشی ، اگر نه آبشار بخششی ، ببار
ورنه دیر می‌شود
دیر

شب که می‌شود
من پر از ستاره می‌شوم
شب که می‌شود،
مثل آن فشرده عظیم پرشکوه و پرشکوفه ازل
در هزار کهکشان ستاره
پاره‌پاره می‌شوم.

شب که می‌شود
ماهیان کهکشان
با تمام فلس‌های اختران‌شان
شناورند
در زلال بینشم.

فراق از تو کشیدم فراغت از تو نجستم
همان دل است هنوزم که بود روزِ نخستم

کشیدم آنچه بشاید نجستم آنچه نباید
فراق از تو کشیدم فراغت از تو نجستم

ز ما پذیرش و حاشا جهانیان به تماشا
تو دام چینى و چابک من آهوى تو که چستم

من از نبرد نپیچم ولى به چنگ تو هیچم
چنان که در کف گرد آفریده زاده ى رستم

من و به کار تو سستى ؟ زهى خطا، به درستى
همین به عهد شکستن کشیده کار که سستم

چون، بی تو، شبانه، سر به بالین بنهم،
انگار که سر زیرِ گیوتین بنهم!
امّا، چو به یاد آورم مرگِ تو را،
سر زیرِ چنین تیغ به تمکین بنهم!

۲
هر روز که من بی تو به سر آوردم،
غم هام فزود، هر چه من می خوردم!
با قهرِ من از تو، عشق شد دشمنِ من:
ای کاش که با تو آشتی می کردم!

۳
در بودنِ من، چه رنج ها می بُردی!
تنها چو شدی ز من، چه غم ها خوردی!
از بودنِ تو، چو زآنِ من، معنا رفت:
تنها، چو من و خدا، دریغا! مُردی!

شبی نَبوده که من یادِ روی او نکنم:
وَ با خیالِ رُخ اش باز گفت وگو نکنم.
چنان حضور می یابد به پیشِ من کانگار
نظر کنم به رُخ اش، یادِ روی او نکنم!
زنی که نیست دگر در جهان، دریغادرد!
چرا به نیستن اش هیچگاه خو نکنم؟
وَ خوگری ست همالِ فرامُشی: کاری
اگر چه سخت ولی ممکن، از چه رو نکنم؟
بلی، من این نکنم، بل که سخت کوشم تا
نظر بدآنچه کند زنده یادِ او نکنم!
ولی، به دیدنِ هر موی و روی خوش، نشود
که باز یاد از آن ویژه روی ومو نکنم!
زنی که نیست، دریغا! فرای دسترس است:
نمی توانم اش، امّا، که آرزو نکنم!

من بارها زنبور قورت داده‌ام. و سالی حداقل دو بار یه پرنده می‌خوره به سرم. همیشه وقتی دارم سر یکی داد می‌زنم می‌خورم زمین. وقتی پیانو می‌زنم محاله درش رو انگشت هام بسته نشه. امکان نداره شب بخوام از رو ریل قطار رد بشم و یهو یه قطار بوق زنان نیاد طرفم، محاله موقع رد شدن از وسط محوطه‌ی چمن فواره‌ها کار نیفتن. هر نردبانی ازش رفتم بالا یه پله‌ش زیر پام شکسته. محاله ممکنه روز تولدم مریض نشم. هر بار سفر می‌کنم یه روز بعد از جشن می‌رسم به شهر. آخه آدم ممکنه به چندتا زن چاق بگه باردار شدنت مبارک؟

– کتاب ریگ روان اثر استیو تولتز

پدرم الکلی بود و در سن چهل سالگی مرد. چند هفته قبل از مرگش، یک شب مرا به نزد خود خواند و تاریخچه‌ی زندگی خود را برای من حکایت کرد، یعنی تاریخچه‌ی شکستش را. ابتدا از مرگ پدرش، یعنی پدربزرگم با من شروع به صحبت کرد. پدرش به او چنین گفته بود: “من فقیر و ناکام می‌میرم، ولی همه‌ی امیدم به تو است، شاید تو بتوانی آنچه را که زندگی به من نداده است، از او بگیری!” پدر من نیز وقتی حس کرد که اجلش فرا رسیده است به من گفت که حرفی به جز تکرار آنچه پدرش به او گفته بوده است، ندارد: “من نیز ای فرزند عزیزم، اینک فقیر و ناکام می‌میرم. امیدم به تو است و آرزومندم بتوانی آنچه را که زندگی به من نداده است، تو از او بگیری! “بنابراین آرزوها هم مثل بدهی‌ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند. من اکنون سی و پنج سال دارم، و می‌بینم در همان نقطه‌ای هستم که پدر و پدربزرگم بودند. من نیز آدمی هستم شکست خورده و زنم پا به زا است. فقط همین حماقتم باقی هست که معتقد شوم، فرزندم خواهد توانست آنچه را که زندگی به من نداده است از او بگیرد. من می‌دانم که او نیز نخواهد توانست از این سرنوشت محتوم بگریزد، او نیز از گرسنگی خواهد مرد، یا